Cam ép, sinh tố, trà sữa, xiên que…có giá trong khoảng ba mươi đến bốn mươi nghìn đồng, tiện ích đi kèm là một ghế xếp lưng cao có hạn sử dụng kéo dài cho đến khi quán đóng cửa. Đặt ly cam ép không đường lên thành bờ kè, thả lưng xuống ghế, treo điểm nhìn ở phía xa của dòng sông, tôi chú lắng nghe câu chuyện bàn bên:
- Nếu không có thiên đường và địa ngục, không có thế giới bên kia và chết nghĩa là hết thì bạn nói xem tại sao người ta lại cần phải làm việc tốt? Ý tui là, nếu không có sự trừng phạt dành cho những linh hồn tội lỗi thì con người sẽ không còn sợ hãi, tức không có lý do gì ngăn họ không làm điều xấu ác trong những hoàn cảnh thuận lợi.
- Tui kể bạn nghe rồi đó, mẹ tui theo đạo Phật. Mặc dù tui không quy y, không có pháp danh nhưng tui tin có quả báo và có luân hồi. Luân hồi như kiểu trong Kiếp Nào Ta Cũng Tìm Thấy Nhau; không phải luân hồi kiểu con người đầu thai thành gà vịt và chó mèo thành người.
- Vậy, bạn sẽ không làm điều xấu ác để tránh quả báo?
- Đúng rồi, ba tui hay nói: “tiền là thứ duy nhất có thể vay mà trả được hết nợ hoàn toàn”. Tui nhớ bạn kể nhà bạn không theo tôn giáo?
- Ừ, phải. Ở nhà ông nội tui có bàn thờ tổ tiên, hàng năm có đám giỗ, ở phía bên kia của sân trước nhà có đặt bàn thờ Thiên. Đó là một cái trụ xây bằng gạch cao chừng ngang vai tui, phía trên là tấm ván gỗ nhỏ nhưng để vừa một cái lư hương, một lục bình bông và một cái dĩa. Ông nội tui thấp một cây nhang vào buổi sáng và buổi xế chiều. Mùng một, ngày rằm thì bà nội sẽ sắm hoa và trái cây, còn ngày thường thì không có. Ông bà nội tui không chính thức theo đạo nào hết nhưng tin là “ông Trời có mắt”, “ác giả ác báo”.
- Tui cũng tin như vậy
- Tui cũng tin, nhưng tôi không làm điều xấu còn có lý do khác.
- Gì vậy?
- Tui.. Tui nhớ rất dai. Nếu tui làm chuyện gì đó không đúng, theo lương tâm tui chứ không phải phạm pháp nha, tui sẽ luôn nhớ nó, và mỗi khi tui nhớ tới thì tui lại day dứt, bứt rứt
- Nhỏ Bắp cũng kiểu vậy. Nó nói không có thuốc quên, ai nhớ dai là nhớ dai tới hết đời. Còn vụ bạn lén đi làm thêm, Tết này nói sao?
- Tui mở tài khoản để cất lương làm thêm rồi, tui không làm thẻ ATM.
- Sao không làm thẻ?
- Sợ lỡ mẹ hay bà nội thấy thì tui không biết nói sao. Tiền đó tui để dành nên cũng không cần thẻ ATM.
- Tui nói đi làm thêm mẹ tui chỉ nói là “làm cho biết đừng để ảnh hưởng việc học”.
- Tui sợ ông nội buồn.
- Bạn giấu ông nội cũng đâu có đúng.
- Vậy mới nhức đầu. Ông nội tui hay kể chuyện hồi xưa. Tui nhớ dai lắm nên tui nhớ hết. Hồi nhỏ nhà ông nội nghèo lắm. Thầy dạy học trong làng thấy thương nên cho ông nội vở với viết, đi học không tốn tiền nhưng ông nội đi học được mấy bữa phải nghỉ đi làm mướn đổi gạo. Khi nào nhà có để ra được gạo với mắm muối thì ông nội mới tới xin thầy cho học được mấy bữa. Tới khi bà cố mất thì ông nội không còn đi học được ngày nào nữa. Ông nói là nhớ ơn thầy giáo lắm vì nhờ thầy mà ông biết viết biết đọc. Ông hay cười khà khà khi nói “nhờ biết chữ mới xin cưới được bà nội bây”. Ông nội kể lúc ba tui còn nhỏ, ông nội dắt ra ruộng dạy cho rải diêm lúa, tới mùa làm cỏ vườn thì cũng dạy làm cỏ. Ông nói hoài là “Dạy cho biết làm để lỡ học không nên công nên chuyện thì về nhà làm ruộng làm vườn được. Hồi đó, nghỉ hè ba bây xin đi làm mướn kiếm thêm tiền để dành tao không ưng bụng nhưng bà nội bây nói con trai nên để cho nó lao động, nó rắn rỏi thì sau này mới lo cho gia đình nó được.” Tui đã thử hỏi dò: “sao nội không ưng chuyện ba con đi làm mướn?” Nội giải thích: “hồi nhỏ nhà nghèo quá ông nội phải đi làm kiếm cái ăn cái mặc, thèm đi học mà không được. Đến thời ba của con, ông nội có tiền cho ba con ăn học. Đến thời con, ông nội dẫn ra ruộng ra vườn dạy công chuyện nhà nông cho biết thôi chứ tuổi đi học thì lo mà học.”
- Tui chưa hiểu. Ông nội bạn đâu có cấm bạn đi làm thêm đâu?
- Mỗi khi nghĩ tới ông nội là tui cảm thấy nặng hai mí mắt. Tui thương ông nội lắm.
(im lặng)
- Không có ai nói; là tui tự biết. Đối với ông nội việc đi học là một niềm vui sướng mà ông thèm khát; ông cho con, cháu mình những thứ ông chưa từng có và giữ con, cháu khỏi những nhọc nhằn, buồn tủi mà ông đã trãi qua. Tui không muốn ông buồn phiền, một chút xíu cũng không.
- Vậy tại sao cậu đi làm thêm trong khi không thiếu tiền.
- Tui muốn sống xứng đáng với ông nội.
- Ừ.
- Tui kể bạn nghe rồi đó, mẹ tui theo đạo Phật. Mặc dù tui không quy y, không có pháp danh nhưng tui tin có quả báo và có luân hồi. Luân hồi như kiểu trong Kiếp Nào Ta Cũng Tìm Thấy Nhau; không phải luân hồi kiểu con người đầu thai thành gà vịt và chó mèo thành người.
- Vậy, bạn sẽ không làm điều xấu ác để tránh quả báo?
- Đúng rồi, ba tui hay nói: “tiền là thứ duy nhất có thể vay mà trả được hết nợ hoàn toàn”. Tui nhớ bạn kể nhà bạn không theo tôn giáo?
- Ừ, phải. Ở nhà ông nội tui có bàn thờ tổ tiên, hàng năm có đám giỗ, ở phía bên kia của sân trước nhà có đặt bàn thờ Thiên. Đó là một cái trụ xây bằng gạch cao chừng ngang vai tui, phía trên là tấm ván gỗ nhỏ nhưng để vừa một cái lư hương, một lục bình bông và một cái dĩa. Ông nội tui thấp một cây nhang vào buổi sáng và buổi xế chiều. Mùng một, ngày rằm thì bà nội sẽ sắm hoa và trái cây, còn ngày thường thì không có. Ông bà nội tui không chính thức theo đạo nào hết nhưng tin là “ông Trời có mắt”, “ác giả ác báo”.
- Tui cũng tin như vậy
- Tui cũng tin, nhưng tôi không làm điều xấu còn có lý do khác.
- Gì vậy?
- Tui.. Tui nhớ rất dai. Nếu tui làm chuyện gì đó không đúng, theo lương tâm tui chứ không phải phạm pháp nha, tui sẽ luôn nhớ nó, và mỗi khi tui nhớ tới thì tui lại day dứt, bứt rứt
- Nhỏ Bắp cũng kiểu vậy. Nó nói không có thuốc quên, ai nhớ dai là nhớ dai tới hết đời. Còn vụ bạn lén đi làm thêm, Tết này nói sao?
- Tui mở tài khoản để cất lương làm thêm rồi, tui không làm thẻ ATM.
- Sao không làm thẻ?
- Sợ lỡ mẹ hay bà nội thấy thì tui không biết nói sao. Tiền đó tui để dành nên cũng không cần thẻ ATM.
- Tui nói đi làm thêm mẹ tui chỉ nói là “làm cho biết đừng để ảnh hưởng việc học”.
- Tui sợ ông nội buồn.
- Bạn giấu ông nội cũng đâu có đúng.
- Vậy mới nhức đầu. Ông nội tui hay kể chuyện hồi xưa. Tui nhớ dai lắm nên tui nhớ hết. Hồi nhỏ nhà ông nội nghèo lắm. Thầy dạy học trong làng thấy thương nên cho ông nội vở với viết, đi học không tốn tiền nhưng ông nội đi học được mấy bữa phải nghỉ đi làm mướn đổi gạo. Khi nào nhà có để ra được gạo với mắm muối thì ông nội mới tới xin thầy cho học được mấy bữa. Tới khi bà cố mất thì ông nội không còn đi học được ngày nào nữa. Ông nói là nhớ ơn thầy giáo lắm vì nhờ thầy mà ông biết viết biết đọc. Ông hay cười khà khà khi nói “nhờ biết chữ mới xin cưới được bà nội bây”. Ông nội kể lúc ba tui còn nhỏ, ông nội dắt ra ruộng dạy cho rải diêm lúa, tới mùa làm cỏ vườn thì cũng dạy làm cỏ. Ông nói hoài là “Dạy cho biết làm để lỡ học không nên công nên chuyện thì về nhà làm ruộng làm vườn được. Hồi đó, nghỉ hè ba bây xin đi làm mướn kiếm thêm tiền để dành tao không ưng bụng nhưng bà nội bây nói con trai nên để cho nó lao động, nó rắn rỏi thì sau này mới lo cho gia đình nó được.” Tui đã thử hỏi dò: “sao nội không ưng chuyện ba con đi làm mướn?” Nội giải thích: “hồi nhỏ nhà nghèo quá ông nội phải đi làm kiếm cái ăn cái mặc, thèm đi học mà không được. Đến thời ba của con, ông nội có tiền cho ba con ăn học. Đến thời con, ông nội dẫn ra ruộng ra vườn dạy công chuyện nhà nông cho biết thôi chứ tuổi đi học thì lo mà học.”
- Tui chưa hiểu. Ông nội bạn đâu có cấm bạn đi làm thêm đâu?
- Mỗi khi nghĩ tới ông nội là tui cảm thấy nặng hai mí mắt. Tui thương ông nội lắm.
(im lặng)
- Không có ai nói; là tui tự biết. Đối với ông nội việc đi học là một niềm vui sướng mà ông thèm khát; ông cho con, cháu mình những thứ ông chưa từng có và giữ con, cháu khỏi những nhọc nhằn, buồn tủi mà ông đã trãi qua. Tui không muốn ông buồn phiền, một chút xíu cũng không.
- Vậy tại sao cậu đi làm thêm trong khi không thiếu tiền.
- Tui muốn sống xứng đáng với ông nội.
- Ừ.
Tiếng nhạc của xe bán kẹo vang lên, tôi quyết định đi về và viết lại những gì vừa nghe.