Sự trì hoãn ở đây có nghĩa là trì hoãn thực hiện một nhiệm vụ, một dự định hay đưa ra một quyết định mà không vì bất kỳ lý do chính đáng nào cả.
Thay đổi một thói quen, bất kể là hành vi, suy
nghĩ, phản ứng… thì đều phải bắt đầu từ bước nhận ra thói quen đó. Do vậy, ta cần quan sát thật kỹ để “nhận diện” tính trì hoãn của mình.
Xét ở góc độ cân nhắc “hậu quả” thì có hai trường hợp:
- Chúng ta trì hoãn việc gì đó mà hoàn toàn không cân nhắc “hậu quả” trong tương lai, hoặc
- Chúng
ta biết rõ rắc rối sẽ đến, ước lượng được “cái giá” phải trả nhưng vẫn trì
hoãn.
Xét ở góc độ lý do thì có thể chia trì hoãn thành ba mẫu sau:
- Chúng ta muốn bắt tay vào thực hiện việc gì đó, rất chắc chắn và nghiêm túc nhưng lại liên tục trì hoãn. Ví dụ: ‘mình sẽ sắp xếp lại và lau dọn kệ sách ngay sau khi xong phần việc hôm nay’, ‘hết giờ làm mình sẽ suy nghĩ và trả lời mấy đứa bạn về kèo leo núi cuối tuần này’… Và rất lâu sau kệ sách vẫn nguyên tình trạng lộn xộn như cũ; cả nhóm tag tên réo gọi, thúc giục ta xác nhận có tham gia hay không – thường thì càng bị thúc giục và réo gọi câu trả lời “không” càng rõ dần, còn nếu không ai giục thì im lặng cũng có nghĩa là không tham gia – cả hai trường hợp ta đều chưa có thời gian suy nghĩ để ra quyết định. Nhìn chung là chúng ta không muốn trì hoãn chút nào; trì hoãn là hậu quả của việc ta thiếu thời gian, ta có quá nhiều việc phải làm, đôi khi là ta bất ngờ đãng trí và quên bén đi… ta thực sự cảm thấy có lỗi, thậm chí tự trách khi nhìn lại sự trì hoãn của mình; thời điểm nhận ra luôn rất muộn như khi cơ hội không còn, thời hạn qua lâu rồi…lúc mà cảm giác tiếc nuối đã dần lộ diện.
- Chúng ta quyết định/chọn trì hoãn vì tin rằng “mình làm tốt hơn dưới áp lực”, “trong trạng thái cấp bách mình đặc biệt thông minh sáng dạ”… Qua nhiều lần trải nghiệm thực tế củng cố niềm tin đến một thời điểm trì hoãn trở thành phản ứng; kiểu như ta nhận đề tài bài luận với hạn nộp là 3 tuần sau, ngay khi đọc xong thời hạn nộp ta lập tức lưu file mà không chút do dự chuyển chú ý qua việc khác; và ta sẽ bắt gặp mình mở tìm lại cái file đó trong mấy ngày cuối cùng của tuần thứ 3.
- Chúng ta “không trì hoãn mà chỉ là chưa phải lúc để bắt đầu”; và thường thì thời điểm hoàn hảo được ta gọi là “phải lúc” đó không bao giờ đến. Tiêu chuẩn hoàn hảo yêu cầu một lúc nào đó mà ta không mệt mỏi; tràn đầy năng lượng và cảm hứng sáng tạo; không có việc gì cấp bách cần thực hiện và cũng không có gì hấp dẫn hơn đang diễn ra; ta đã có đủ vật tư, nguyên liệu, ý tưởng, tất cả sẵn sàng để công việc được thực hiện một mạch liên tục cho đến hoàn thành. Rất dễ dàng bắt gặp những trường hợp điển hình của kiểu trì hoãn này: ‘viết nhật ký’ – ta đã quyết định như thế; sau vài tuần kể từ giây phút tự mình tuyên bố quyết định và cam kết thực hiện ta nhìn lại và thấy mình đã: tìm mua quyển sổ thật đẹp, nhưng bìa đẹp mà màu giấy xem kỹ lại không ưng, khi được giấy được bìa thì có vẻ sổ hơi mỏng mà nếu mình viết chưa hết năm lại hết sổ thì sao….kết quả một chồng sổ chễm chệ trên kệ; chuẩn bị cho cả những khi đi công tác không tiện mang theo sổ, ta tìm kiếm, đọc review,… sưu tập không ít những app viết nhật ký; nghe nói viết nhật ký đúng cách sẽ là tạo động lực, sẽ thay đổi thói quen, sẽ giảm lo âu, sẽ phát triển bản thân… và ta tìm đọc rất rất nhiều lý thuyết…;một cách kỳ diệu, cuối cùng công cụ, phương tiện, lý thuyết thu thập được trông đã tạm ổn, nhưng hôm nay tâm trạng không tốt, trang đầu nhật ký phải là chuyện gì ấn tượng hoặc chí ít cũng phải vui vui… ta vẫn nên chờ một ngày khác. Chuỗi ngày chuẩn bị cho thời điểm “hoàn hảo” có thể kéo dài từ hàng tháng, hàng năm cho đến khi nhìn thấy chồng sổ đẹp đẹp ta tự hỏi sao mình mua nhiều sổ vậy nhỉ!
Xét
ở góc độ động lực thì trì hoãn đơn giản được
mô tả : “ta không có đủ động lực để bắt đầu và
cũng không tìm đâu ra động lực”.
Chờ
đến khi ta có đủ động lực hay cố gắng tìm kiếm động lực đều dẫn đến sập bẫy,
cái bẫy giam cầm ta vĩnh viễn với thói quen trì hoãn thường ẩn mình dưới vỏ bọc “tính mình như thế”. Tin tốt là không ai sinh ra bẩm sinh trì hoãn cả. Bởi vì nó là một thói quen nên ta hoàn toàn có thể thay đổi nếu ta muốn và có đủ
động lực – yup, sập bẫy!
Thói quen trì hoãn này được duy trì lâu dần sẽ đến một
lúc ta không còn thấy bất kỳ ý tưởng hay mong muốn nào xuất hiện mà xứng đáng để
bản thân phải xem xét liệu mình có đủ động lực để bắt tay vào thực hiện hay
không; tiếp đến là tình trạng không có việc gì đáng để bỏ công thực hiện cả;
sau đó là trạng thái ta cảm thấy không thể làm bất cứ việc gì và cũng không
có lý do phải cố gắng, mọi thứ đều vô nghĩa.
 |
| Ảnh: Pinterest |
Việc lý trí ta đã viện dẫn lý do thiếu/không đủ động lực là cảnh báo ta cần “chậm” lại và xem xét mình đang bỏ lỡ cảm xúc gì ở bản thân, có thể là lo lắng, sợ hãi, tự ti…. Còn về động lực nếu trình bày một cách tương đối đầy đủ thì cần nhiều bài viết dài nhưng nếu nói ngắn thì "động lực có điểm tương đồng thú vị với cảm xúc ở chỗ nó lẽ ra luôn có sẵn ở mỗi chúng ta, nên trông đợi hay tìm kiếm động lực thì cũng đều là đang quẩn quanh trong cái bẫy của chính mình."